31.05.2024
31 Мамырда елімізде саяси қуғын-сүргін құрбандарын еске алу күні атап өтіледі. 1997 жылдан бастап бұл күні лагерьлерде атылған және жазықсыз қамалған адамдар еске алынады. Бұл Кеңес Одағында өмір сүрген және жаппай қудалаудан зардап шеккен барлық халықтар мен әлеуметтік топтардың өкілдері.
1921-1954 жылдар аралығында тек Қазақстанда 100 мыңға жуық адам саяси баптар бойынша сотталды, оның 25 мыңға жуығы атылды. Бұл сан "хат алмасу құқығынсыз" деген сөзбен үкім шығарған қуғын – сүргінге ұшырағандардың үлкен бөлігін әлі көрсетпейді-көбінесе бұл сотталушының ең жоғары жазасы туралы туыстарына хабарлау болды.
Сол оқиғалардан бұрынғы КСРО-ның барлық халықтары зардап шекті, бірақ қазақ халқы үшін тарихтың бұл кезеңі ең қайғылы болды: саяси қуғын-сүргін диірменінің астына қазақ зиялыларының барлық түсі түсті, ал бұл 1917 жылғы революция кезінде бірнеше мың адам болған білімді қазақтардың көпшілігі.
1928 жылдың соңында жалған айыппен "Алаш" партиясының барлық белсенді мүшелері: Ахмет Байтұрсынов, Әлихан Бөкейханов, Мыржақып Дулатов, Мұхамеджан Тынышбаев, Мағжан Жұмабаев, Сәкен Сейфуллин, Ілияс Жансүгіров, Бейімбет Майлин, Санжар Асфендияров, Сұлтанбек Қожанов, Тұрар қамауға алынды Рысқұлов, Смағұл Сәдуақасов, Әбдірахман Байділдин және басқалар. Бұл және басқа да көрнекті қайраткерлер "буржуазиялық ұлтшылдар" деп аталды. Олардың бір бөлігі атылды, ал басқалары лагерьлерде қайтыс болды.
Сталин қайтыс болғаннан кейін көптеген істер қайта қаралды, тұтқындардың көпшілігі лагерьлерден босатылды. Атылғандар немесе қаза тапқандар қайтыс болғаннан кейін қалпына келтірілді.
ҚР Тұңғыш Президентінің 1997 жылғы 5 сәуірдегі Жарлығына сәйкес, 31 мамыр Саяси қуғын-сүргін құрбандарын еске алу күні болып жарияланды.